معرفی انواع دینام و دلایل خرابی آن ها

دینام چیست؟

دینام یا ژنراتور یکی از اجزای اصلی خودرو است که تولید کننده برق است و وظیفه شارژ کردن باتری را برعهده دارد و اگر خراب باشد باتری ماشین سریعا خالی میشود.برق باتری فقط هنگام روشن کردن خودرو و استارت زدن استفاده میشود اما دینام وظیفه برق رسانی به تمامی نقاط خودرو را دارد.

دینام یک قطعه ای استوانه ای با بدنه آلومینیومی و معمولا در  کنار موتور زیر پمپ هیدرولیک است که توسط یک تسمه شیاری به نام تسمه دینام  در مدار چرخش موتور قرار میگیرد، همواره باید این تسمه در فواصل منظم بازدید شود تا از اره شدن آن به طور ناگهانی و در نتیجه خالی شدن شارژ باطری جلوگیری کرد.همچنین دینام از قطعاتی مانند پولی، پروانه خنک کن، درپوش جلو، روتور، استاتور، دیود، آفتامات، بلبرینگ، پوسته انتهای، زغال دینام و کالکتور تشکیل شده است.

در واقع دینام یا ژنراتور یک تولید کننده برق در خودرو است که انرژی مکانیکی را به انرژی الکتریکی تبدیل میکند و وظیفه برق رسانی به تمام خودرو و شارژ کردن باتری را دارد.در صورتی که دینام در خودرو وجود نداشت باتری پس از استفاده برای روشن شدن خودرو و برق رسانی به دیگر قسمت های آن خالی می شد و عملاً کارکرد دیگری نداشت. از آنجایی که برق ذخیره شده در باتری خودرو برای دیگر مصارف مانند چراغ ها، بخاری، کولر و... کافی نیست عملاً وظیفه تامین انرژی الکتریکی مورد نیاز آنها بر عهده دینام است.

دینام نیروی الکریکی متناوب را از طریق الکترومغناطیس و از طریق رابطه استاتور و روتور تولید می کند؛ این برق تولید شده به باتری هدایت می شود و ولتاژ را برای اجرای سیستم های مختلف الکتریکی ماشین فراهم می کند. به دلیل ایجاد حرارت زیاد در جریان تولید نیروی الکتریکی توسط دینام بدنه آن را معمولاً از جنس آلومینیوم می سازند تا حرارت را به سرعت منتقل کند. همچنین برای تسریع این فرایند بر روی عقب و جلوی دینام دریچه های وجود دارد که هوای گرم را از طریق پروانه خنک کننده موجود در داخل دینام به خارج منتقل می کنند.

همچنین دینام جریان متتاوب تولید می کند ولی از آنجایی که باتری خودرو از نوع جریان مستقیم است باید از قطعه به اسم دیود برای یکطرفه شدن جریان بین دینام و باتری استفاده شود. این دیود وظیفه دارد که حریان AC را به DC مورد نیاز باتری تبدیل کند.

 

در قسمت پشت دینام چندین خروجی و ترمینال وجود دارد که وظایف متفاوتی دارند. این وظایف عبارتند از : 

1. تشخیص ولتاژ باتری
2. سوینچی برای روشن کردن رگلاتور ولتاژ
3. ترمینالی برای بستن مدار لامپ هشدار
4. ترمینال اصلی که به باتری خودرو متصل است

 

 

انواع دینام خودرو

دینام خودرو در دو نوع دو ذغال و سه ذغال وجود دارد.آفتامات های موجود در دینام خودرو نیز به دو دسته سه قرقره و یک قرقره تقسیم بندی می شود. دینام 2 ذغال با آفتامات سه قرقره و دینام سه زغال با آفتامات یک قرقره کار می کند.

امروزه در خودرو های جدید میتوان نوعی دینام جدید را مشاهده کرد به اسم آلترناتور.دینام های قدیمی در دور های پایین قادر به تولید جریان برق کافی برای خودرو نبودند و به همین دلیل اگر مدت زیادی خودرو درجا کار میکرد با کمبود برق مواجه میشد اما در ماشین های جدید که دارای آلترناتور هستند این مشکلات حل شده است.

 

 

دلیل جایگزینی آلترناتور به جای دینام

یکی از معایب دینام های جریان مستقیم این است که این دینام ها در دورهای پائین موتور قادر به شارژ باطری نمی باشند  امروزه  مصرف  کننده های برقی در خودرو زیاد شده است ترافیک شهرها باعث می شود که موتور یک اتومبیل مدتها در جا کار کند و در این حالت دور دینام پایین است با این شرایط دینام جریان مستقیم  نمی تواند  جوابگوی شارژ باطری باشد. در نتیجه دینام های جریان مستقیم  از رده  خارج شده  و از دینام های  آلترناتور استفاده  می شود اساس کار دینامهای آلترناتور مانند دینامهای جریان مستقیم است. در دینامهای الترناتور نیز بر اثر قطع خطوط قوای مغناطیسی جریان القائی بوجود می اید ولی با این تفاوت که در دینامهای جریان  مستقیم  اهن  رباها به بدنه  دینام پیچ و ثابت شده بود و سیم پیچهای تولید جریان داخل حوزه مغناطیسی  حرکت می کردند در دینامهای الترناتور اهن ربا دوار است و سیم پیچهای تولید جریان ثابت می باشند

 

 

اجزای تشکیل دهنده دینام خودرو 

 

 

• مجموعه ای ثابت از سیم پیچ که آن را استاتور می نامند.

 

استاتور یا بالشتک یکی از قطعات اصلی دینام است که از هسته و سیم پیچ تشکیل شده است. هسته استاتور دارای چندین لایه می باشد که از حلقه های شیار دار نازک آهنی همراه با عایق مخصوص ساخته شده است. معمولا تعدادی از حلقه های آهنی مخصوص استاتور که دارای لایه بسیار نازکی از عایق مخصوص هستند به وسیله پرچ یا خار مخصوص روی هم سوار شده و هسته اصلی استاتور یا بالشتک دینام را تشکیل میدهند. استاتور دینام دارای سیم پیچی مرکب است که متشکل از چندین دسته یا حلقه سیم پیچ میباشد که لابلای شیارهای مخصوص هسته استاتور قرار میگیرند. تعداد دسته های سیم پیچ ، قطر و نوع سیم و تعداد دور سیم پیچی در هر دسته یا حلقه از سیم پیچی استاتور در دینامهای مختلف بسیار متفاوت و تعیین کننده است. دسته های سیم پیچ معمولا در سه یا چهار نقطه به هم متصل میشوند که به آن سربندی میگویند.

استاتور در محیط خارجی دینام قرار میگیرد و با چرخش روتور در مرکز استاتور، عبور خطوط مغناطیسی آرمیچر از بین سیم پیچ های استاتور باعث به حرکت در آمدن الکترون در سیم پیچ ها و اختلاف پتانسیل الکتریکی بین نقاط اتصال سیم پیچها که خروجی استاتور هستند میشود. جریان الکتریکی تولید شده در استاتور که به شکل اختلاف فاز بین اتصالات خروجی استاتور وجود دارد متناوب است که فرکانس آن به دور آرمیچر بستگی دارد. برای شارژ باطری اتومبیل و مصرف مدارات الکتریکی و الکترونیکی اتومبیل جریان DC یا مستقیم با ولتاژ ثابت مورد نیاز است، از این رو خروجی استاتور وارد بخش یکسو کننده و تثبیت کننده دینام میشود.

 

• یک سیم پیچ الکتریکی متحرک که آن را آرمیچر می نامند.

 

آرمیچر یا روتور قطعه مغناطیسی مرکزی دینام است که از یک محور یا شفت اصلی فولادی و پوسته پنجه ای شکل آهنی ساخته شده است و در مرکز استاتور حول محور خود میچرخد. آرمیچر معمولا دارای یک دسته سیم پیچ است که بطور منظم بدور محور اصلی آرمیچر بر روی یک قالب نازک پلاستیکی یا کائوچویی پیچیده شده است. سیم پیچی آرمیچر معمولا دارای دو سر است که از لای دسته سیم پیچ و پوسته بیرون آمده و به حلقه های مسی که کلکتور نام دارد متصل میشود.

 

• آفتامات دینام (رگلاتور)

 

رگلاتور در دینام  آفتامات نیز نامیده می شود .وظیفه آن در دینام کنترل جریان الکتریکی ورودی آرمیچر است . از آنجا که مقدار توان الکتریکی تولید شده در استاتور به نیروی مغناطیسی آرمیچر وابسته است، آفتامات با کنترل جریان ورودی آرمیچر بطور مستقیم بر توان خروجی دینام تاثیر میگذارد . به این ترتیب آفتامات دینام همواره بر توان الکتریکی خروجی دینام نظارت دارد.

 

• یک سو کننده ولتاژ (دیود)

 

واحد یکسوساز دینام که تعمیرکاران به  آن دیود دینام نیز می گویند، یکی از قطعات دینام است. جریان الکتریکی تولید شده در استاتور دینام بصورت چندین فاز متناوب یا AC است که به دلیل تغییر دور موتور دارای فرکانس۰ی متغییر است.

جریان خروجی متناوب استاتور وارد دیود های واحد یکسوساز شده و به جریان DC تبدیل میشود . معمولا از چند پل دیودی برای یکسوسازی جریان استفاده میشود که تعداد دیودهای آن به تعداد خروجی های استاتور بستگی دارد ‌. دیودهای تشکیل دهنده واحد یکسوساز بدلیل عبور دادن جریان بالا حرارت زیادی تولید کرده و به همین خاطر بر روی صفحات خنک کننده آلومینیومی نصب میشوند که به آنها هیت سینک می‌گویند. تعداد دیودهای واحد یکسوساز در اتومبیل های مختلف قدیمی و جدید بسیار متفاوت است که حداقل از یک پل دیودی با چهار دیود تشکیل شده است .

 

 مطلب پیشنهادی : دلایل سوختن واشر سرسیلندر ، رفع عیب سوختن واشر سرسیلندر

 

علائم و نشانه های خرابی دینام

 

 

• استشمام بوی سیم یا لاستیک سوخته

 

یکی از علائم خرابی دینام خودرو که ناشی از اصطکاک فولی و تسمه و در نتیجه داغ شدن تسمه است. در نظر داشته باشید دینام خودرو داغ ولتاژ بالاتری تولید می‌کند و منجر به آسیب به سایر قطعات خودرو می‌شود.

 

• تولید حرارت یکی از علت‌های خرابی دینام

 

اگر نقص در اتصالات ادامه پیدا کند و مقاومت بالا برود، حرارت تولید می‌شود، درست همانطور که المنت برقی یک بخاری با ایجاد مقاومت در برابر جریان برق، حرارت تولید می‌کند. مشکل دیگری که ممکن است به وجود بیاید، در مورد دیود یکسو کننده دینام خودرو است. دینام خودرو، طی سه مرحله، جریان برق متناوب (AC) تولید می‌کند، ولی تجهیزات برقی خودرو با برق مستقیم (DC) کار می‌کنند. کار دیوید یکسو کننده این است که برق AC را به برق DC تبدیل کند. اگر دیود به درستی کار نکند، برقی که توسط دینام خودرو تولید می‌شود، مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.

 

• شنیده شدن صدای جیرجیر نشانی بر خرابی دینام

 

یکی از دلایل خرابی دینام ، ناشی از تراز نبودن فولی دینام خودرو با تسمه یا فرسودگی بوش‌ها و یاتاقان­‌ها است. در صورتی که اتصالات شل یا قطع شده باشند، باید همه موارد مربوط به دینام خودرو را چک کنید.

 

• شل بودن، پوسیدگی، خوردگی یا سفت بودن تسمه دینام خودرو

 

همانطور که کمی بالاتر اشاره کردیم خودرو به یکباره و ناگهانی مشکل را بروز نمی‌­دهد و در ابتدا سعی می­‌کند با هشدارهایی راننده را متوجه مشکل و خرابی کند تا شخص فرصت داشته باشد خود را به موقع به تعمیرگاه برساند تا دچار مشکل خاصی نشود.

 

• چراغ هشداردهنده

 

هنگامی که چراغ هشداردهنده که بر روی صفحه کیلومتر شما قرار گرفته و عموما هم به شکل یک باتری است، روشن شود و عبارت ALT و GEN را نمایش دهد، نشان­ دهنده خرابی در دینام خودرو است.

 

• خوابیدن باتری

 

هنگامی که دینام خودرو به درستی کار خود را انجام ندهد، باتری به جای اینکه به صورت یک انبار برای تامین برق خودرو عمل کند، مجبور است تا جریان برق بیشتری را از دینام خودرو بیرون بکشد تا عملکرد ضعیف دینام خودرو را جبران کند.

 

• پر کردن نادرست باتری

 

اگر دینام خودرو خراب باشد و برق را به باتری نرساند، با پر کردن مداوم باتری خالی شده دردی درمان نمی‌شود. حتی اگر شما از بهترین باتری هم در خودرویتان استفاده کنید؛ بالاخره با فشار­های وارد شده به آن دچار خرابی شده و در اصطلاح باتری می­‌خوابد.

 

• گرمی هوا

 

گرمی هوا موجب بالا رفتن درجه حرارت موتور و فعال شدن فن ثانویه با حداکثر توان ممکن می­‌شود. همچنین استفاده از کولر خودرو و قرار دادن دور فن کولر در حداکثر و ترافیک سنگین شهرها موجب کاهش سرعت خودرو و کاهش دور موتور می­‌شود؛ در نتیجه قدرت تولید برق دینام خودرو پایین می‌­آید.

 

• چراغ­‌ های کم­ نور

 

اگر دینام خودرو به خوبی کار نکند، دیگر سیستم‌­ها نیز نمی­‌توانند به درستی فعالیت کنند و اتفاقاتی مانند کم نور شدن یا حتی پر نور شدن چراغ­‌ ها رخ می‌دهد.

 

 

دلایل خرابی دینام

خرابی یا سوختن دینام از رایج‌ترین مشکلات برقی خودرو می‌باشد.

گرمی هوا باعث بالا رفتن درجه حرارت موتور و به مدار آمدن دور فن ثانویه با حداکثر دور می‌گردد، ازطرفی استفاده از کولر خودرو و قرار دادن دور فن کولر در دور حداکثر و ترافیک سنگین شهرها باعث کاهش سرعت خودرو و در نتیجه باعث کاهش دور موتور شده که نتیجه آن پایین آمدن قدرت تولید برق دینام می‌گردد. وسایل برقی که در این حال با حداکثر ظرفیت خود کارمی‌کنند باعث مصرف ذخیره برق باطری می‌گردنند. این کمبود برق را می‌باید دینام جبران نماید. به‌دلیل پایین آمدن دور موتور، دینام دیگر توان مداوم شارژ باطری را نداشته و برق وسایل توسط دینام تامین می‌گردد که باعث فشار مضاعف بر دینام و در نهایت اگر این مدت زمان طولانی باشد باعث سوختن دینام می‌گردد.

 

 

راه های جلوگیری از خراب شدن یا سوختن دینام خودرو

• از باطری‌هایی که دارای ظرفیت بیشتری هستند استفاده گردد. (حداقل ۶۵ آمپر)
• در صورتی که مدت زمان توقف طولانی است، با فشار دادن پدال گاز، دور موتور را تا حدود ۲۰۰۰ دور در دقیقه به صورت متناوب بالا ببرید.
• دور فن کولر را حتی الامکان در پایین‌ترین درجه آن قرار دهید.
• وضعیت شل یا سفت بودن تسمه دینام خودرو را مرتباً چک کنید.
• از روشن کردن چراغ‌ها در زمان‌های غیرضروری خودداری نمایید.
• هرگز در موتورشوئی دینام خودرو را با آب شستشو ندهید.

 

 

سایر خدمات کارگاه مکانیکی اهورا

1. واشر سرسیلندر و تعمیر و تعویض انواع واشر سرسیلندر
2. روش های کاهش هزینه خودرو
3. تعمیر و تعویض انواع گیربکس
4. دلایل جوش آوردن ماشین
5. تعویض پیچ های دو سر رزوه

---

---